CHROBRY. CO DALEJ?

Niedawno media podały informację o pożarze dębu Chrobry – najstarszego przedstawiciela tego gatunku w Polsce. Wszyscy zastanawiają się czy ten wspaniały pomnik przyrody przeżyje. Na odpowiedź przyjdzie nam jeszcze poczekać co najmniej do wiosny. Tymczasem leśnicy obserwują drzewo i podjęli szereg ciekawych działań.
Na początek trochę historii…
CHROBRY - dąb szypułkowy Quercus robur rośnie w Borach Dolnośląskich w pobliżu miejscowości Piotrowice (woj. dolnośląskie), jednak pod względem administracyjnym znajduje się, w gminie Szprotawa (woj.lubuskie), na gruncie Skarbu Państwa w zarządzie Nadleśnictwa Szprotawa, w oddziale 110 m, na krawędzi niewielkiej skarpy. Przed wojną nazywany był Grosse Eiche lub Dicke Eiche. Zielonogórski historyk Hieronim Szczegóła pisał o odbywanych niegdyś przy Chrobrym sądach wiejskich. Legendy łączą nazwę dębu ze spotkaniem w pobliżu Szprotawy Chrobrego z Ottonem III w 1000 roku. Jednak aż tak sędziwy nie jest nasz dąb. Drzewo zostało uznane za pomnik przyrody 24 marca 1966 roku na podstawie decyzji nr 86/66 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (PWRN) w Zielonej Górze pod numerem rejestru – 8. W opisie zamieszczonym w załączniku do decyzji wymieniony jest obwód 985 cm, wys. 30 m, wiek 1000 lat i nazwa „Chrobry". Ale już przed II wojną światową był chroniony jako pomnik przyrody (Naturdenkmal) i był uwidaczniany na mapach topograficznych.
Ciekawa jest historia pomiarów obwodu Chrobrego, prowadzonych już ponad 100 lat.
Według dostępnej literatury obwód drzewa zmieniał się następująco:
T.Schube (1906) – 8,61 m
T.Schube (1925) – 8,3/4 m
Dec. Nr 86/66 PWRN (1966) – 9,85 m
C.Pacyniak (1992) – 9,92 m
Maliński i Zatorski (1997) – 9,845 m (obw. przy nasadzie 16,07 m)
Szwajcarskie Zeszyty Dendrologiczne (2000) – 9,90 m (10,3 m)
Zarzyński i Tomusiak (2008) – 10,07 m
Ufnalski (2012 mscr.) – 10,00 m
Również wiek tego drzewa był dwukrotnie określany.
Według oficjalnych informacji Lasów Państwowych Chrobry jest najstarszym dębem szypułkowym w Polsce i liczy sobie około 750 lat. Wiek podawany jest na podstawie publikacji Cezarego Pacyniaka z 1992 roku (Najstarsze drzewa w Polsce, wyd. PTTK Kraj), opierającej się na badaniach autora z lat 1967-84. Wiek Chrobrego został oszacowany przez Cezarego Pacyniaka na 727 lata (wg. stanu na rok 1984). Stąd opierając się na tej publikacji należałoby przyjąć wiek Chrobrego w roku 2014 na 757 lat. Przed zbadaniem wieku zwano go „dębem tysiącletnim" i wpleciono w legendę, iż posadzili go wspólnie polski władca Bolesław Chrobry z cesarzem Ottonem III, kiedy stanęli tu na odpoczynek w trakcie pielgrzymki do Grobu św. Wojciecha w Gnieźnie. Najnowsze badania zostały przeprowadzone w roku 2012 przez dr.Ufnalskiego z Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku. Według tych badań wiek dębu „Chrobry" został określony na 720 (±40) lat Ufnalski (2012).
Objętość drewna oszacowano na ok. 90 m3, co stawia dąb na pierwszym miejscu w Polsce i na trzecim w Europie środkowej.
Dęby papieskie
Historia dębów papieskich sięga 2004 roku, kiedy pielgrzymka leśników z Dyrektorem Generalnym Lasów Państwowych Januszem Dawidziukiem na czele, zawiozła do Watykanu 2,5 kg nasion dębu „Chrobry". Po błogosławieństwie Jana Pawła II nasiona wróciły do Polski i w nowoczesnej szkółce w Nędzy, niedaleko Rud Raciborskich, rozpoczęta została hodowla 514 potomków Chrobrego. Wszystkie młode drzewka otrzymały stosowne certyfikaty z kolejnym numerem i zostały rozdzielone między szkoły i instytucje kościelne w całej Polsce. Wszystkie sadzonki nazywane są dębami papieskimi, a podczas ich sadzenia odbywały się uroczystości z udziałem duchowieństwa i władz lokalnych.

Pożar

We wtorek 18 listopada 2014 r. o godz. 8.49 powiadomiono Komendę Powiatową PSP w Polkowicach., a o godz. 9.50 Nadleśnictwo Szprotawa. Pierwsza jednostka OSP Przemków dojechała o godz. 9.06 (17 min.)
Kolejne jednostki dotarły po kilkunastu minutach : JRG Polkowice – 9.19 (2 wozy) oraz JRG Szprotawa – 9.20. Łącznie w akcji brało udział 13 jednostek straży pożarnej z 9 miejscowości.
Ugaszenie płomieni nastąpiło stosunkowo szybko, jednak dogaszanie zarzewi ognia trwało do godzin popołudniowych. Około godz. 14 po zabezpieczeniu pnia, zaczęto do środka wlewać pianę CAFS. System Piany Sprężonej CAFS (Compressed-Air-Foam-System) posiada najwyższą skuteczność gaszenia w klasie systemów uniwersalnych.
Już dzień po pożarze odbyła się w Nadleśnictwie Szprotawa narada połączona z lustracją terenową na miejscu pożaru. Podjęto i zaplanowano następujące działania:
- Pobranie materiału genetycznego (pączki) w celu szczepienia przez arboretum w Sycowicach.
- Ogrodzenie terenu i zawieszenie tablic ostrzegawczych.
- Powołanie Zespołu zadaniowego ds. dalszego postępowania.
- Zaangażowanie specjalistów w celu wykonania szeregu badań i ekspertyz jak skaning laserowy, badania wytrzymałościowo-statyczne, badania glebowe i fitopatologiczne.
- Specjalistyczne zabezpieczenie konarów – po ekspertyzie.
- Określenie stanu witalnego – na początku okresu wegetacyjnego.
W dniu 5 grudnia 2014r. zespół ekspertów dokonał oględzin drzewa i określił harmonogram dalszych działań.
Na stronie RDLP w Zielonej Górze i Nadleśnictwa Szprotawa będziemy podawać aktualne informacje o Chrobrym.

Opracował: Marek Maciantowicz