Nietoperze – pożyteczne leśne ssaki

W Polsce naliczono 26 gatunków tych ssaków. Wszystkie są związane ze środowiskiem leśnym. Znakomicie opanowały sztukę latania, a w orientacji pomaga im echolokacja (analiza powracającego echa wysłanych ultradźwięków). Są długowieczne. Zimują w stanie hibernacji. To bohaterowie licznych mitów (kto z nas nie słyszał historii o wplątywaniu się ich we włosy?), często obiekty strachu i niechęci, a w rzeczywistości bardzo pożyteczne kręgowce! O kim mowa? Oczywiście o nietoperzach.

Tegoroczne późne lato zaskakuje nas wysoką, tropikalną wręcz temperaturą. Pojawiły się niezwykle dokuczliwe komary… A ich temat z kolei zainicjował bliższe przyjrzenie się zamieszkującym lasy, niesłusznie okrytych złą sławą, nietoperzom. Czy wiecie, że te niewielkie ssaki lubują się w komarach i zjadają ogromne ich ilości? Osobnym, bardzo ciekawym tematem jest nietoperze ‘rykowisko'… Co wiemy o rozmnażaniu nietoperzy i ich pożytecznej roli w lesie?

Koniec lata to jednocześnie początek okresu godowego tych ssaków. Zjawisko może trwać aż do zimy. W tym czasie zwierzęta opuszczają swoje letnie legowiska w poszukiwaniu zimowych ostoi. Zimowe rezydencje (budki lęgowe, zakamarki skalne i te w jaskiniach) samce naznaczają indywidualnym zapachem. Wabikiem na samice jest charakterystyczny odgłos (na kształt śpiewu przechodzącego w pisk). Nietoperze często kumulują się w haremach (do kilku samic) a także tworzą zbiorowiska, zwane rojeniem, w pobliżu wejść do dziupli. Ciekawostką jest przechowywanie nasienia samca w drogach rodnych samicy, aż do momentu zapłodnienia, który następuje wiosną. Niektóre samice zaraz po zaplemnieniu przenoszą się i parują z innymi samcami. Młode osobniki są wydawane na świat i wychowywane w tzw. koloniach rozrodczych, które mogą liczyć nawet kilkaset samic!

Nietoperze to najbardziej zagrożone wyginięciem ssaki na Ziemi. Fakt ten jest spowodowany przede wszystkim destrukcyjną działalnością człowieka (m.in. niszczenie ich naturalnych siedlisk). Niesłusznie mówi się, że nietoperze mogą zaatakować człowieka, że piją ludzką krew i wplątują się we włosy. Przez utarty w społeczeństwie negatywny wizerunek nietoperzy, brak wiedzy i zabobony, zdarzają się wobec nich ataki agresji, dewastacje ostoi. W rzeczywistości jest wręcz przeciwnie – nietoperze są pożyteczne i bardzo ważne dla środowiska leśnego. Odżywiają się owadami, regulują tym samym ich liczbę, zapobiegając ich masowemu występowaniu. Są najlepszym, naturalnym sposobem na owady. Można by rzec, że przede wszystkim ekologicznym, gdyż dobrze wiemy, ile skutków ubocznych dla człowieka i środowiska towarzyszy chemicznym środkom owadobójczym…

Leśnicy dbają o te ssaki, prowadząc ekologiczną gospodarkę leśną. Zachowują stare drzewa, których dziuple są idealnym dla nietoperza lokum. Tam, gdzie brakuje schronień, budują sztuczne, bardzo dobrze imitujące naturalne, dziuple. Dbają o różnorodność środowiska, otaczają opieką leśne akweny wodne, stosują nietoksyczne środki ochrony roślin. Dzięki pracy leśników, nietoperzom w Polsce żyje się coraz lepiej. Ale żeby było dobrze, potrzebna jest edukacja i świadomość wszystkich użytkowników lasu, nie tylko działania naukowców, biologów i leśników, stanowiących jedynie wąską grupę na tle całego społeczeństwa. Dlatego sytuacja nietoperzy w Polsce jest bardzo ważnym punktem edukacji leśnej, będącej misją Lasów Państwowych wobec społeczeństwa. Kształtowanie odpowiednich postaw i zachowań jest kluczowe dla przyszłości nietoperzy.   

Warto wiedzieć, że najliczniejszym skupiskiem nietoperzy w Europie Środkowej jest rezerwat „Nietoperek", w województwie lubuskim.

Pamiętaj, wybierając się do lasu, szanuj zasady, które ustaliła w nim natura, a na straży których stoją leśnicy. Nie niszcz mieszkań nietoperzy, nie łap ich i nie zakłócaj ich spokoju. Te ssaki są bardzo ważne dla lasu i Ciebie.

Tekst: Urszula Kaczała - RDLP w Zielonej Górze